4.Łużycka Brygada Saperów – (1944 – 1946)
4.Łużycki Pułk Saperów – JW 2995 a od 1958 roku JW 1649 (1946 – 1966)
4.Łużycka Brygada Saperów – JW 1649 (1966 – 1996)
4.Nadwarciańska Brygada Saperów – JW 1649 (1996 – 1999)
RYS HISTORYCZNY
4. Łużycka Brygada Saperów została sformowana we wrześniu 1944 roku pod Lubartowem na podstawie rozkazu Nr 08 Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego z dnia 20 sierpnia 1944 jako jednostka 2. Armii Wojska Polskiego. Formowaniem brygady kierował mjr Włodzimierz Rudewicz. Już rok później jednostką dowodził płk Aleksander Swadkowski. Brygada otrzymała swój pierwszy sztandar od społeczeństwa Poznania, który wręczono 27 grudnia 1945 r. 22 stycznia 1946 r. brygada przeformowana została w 4. Łużycki Pułk Saperów.
Swój szlak bojowy saperzy 4.BSap przeszli od 2 do 22 lutego 1945 r. podczas rozminowywania Warszawy. Organizacyjnie brygada saperów, która wchodziła w skład 2. Armii Wojska Polskiego podlegała operacyjnie od 21 lutego 1945 r. 1. Frontowi Białoruskiemu.
W strukturę organizacyjną jednostki wchodziło: Dowództwo i sztab, 25., 28., 30. i 32. batalion saperów, kompania sztabowa, kompania zwiadowcza, pluton sanitarny, park lekkich przepraw oraz 3071. stacja poczty polowej. Brygada przeszła szlak bojowy od Piły po przez Warszawę, gdzie podczas pierwszego rozminowywania saperzy sprawdzili 1630 obiektów, rozminowali 53 kilometry dróg, zdjęli i zniszczyli 44 miny ppanc. , 3129 min ppiech., 70 min niespodzianek, 561 bomb lotniczych i 2057 różnych pocisków. Saperzy podczas marszu zajmowali się budową mostów oraz oczyszczaniem dróg z nie wybuchów. Saperzy zakończyli swój szlak bojowy 11 maja 1945 r. z rozkazu płk Jana Gabera W czasie swoich bojów saperzy zbudowali 18 mostów pontonowych i niskowodnych oraz odbudowali 3 mosty stałe.
Wybudowany przez saperów most pontonowy
Pożegnanie sztandaru 4.Łpsap
W okresie powojennym żołnierze zajmowali się rozminowywaniem kraju. W tym czasie żołnierze szkolili cywilnych saperów. W tym czasie utworzono okręgi wojskowe, w której brygada weszła w skład Poznańskiego Okręgu Wojskowego. Żołnierze prowadzili rozminowywanie na terenie POW, w pobliżu miast: Krzyż i Gorzów Wielkopolski, Konin, Poznań, Sulechów, Krosno Odrzańskie. Swoje zadania w rozminowywaniu 4. psap zakończył w 1956 r. rozkazem szefa Wojsk Inżynieryjnych gen. Włodzimierza Pilińskiego. W latach 1944-1994 Brygada (a także jako pułk) straciła 70 żołnierzy.
Po zakończeniu rozminowywania żołnierze orali ziemie i zasiewali. Uczestniczyli w odgruzowaniu miast i osiedlu. Wybudowali 30 mostów i odcinki dróg, budowali Kaponierę w Poznaniu. W 1947 roku kadra ochraniała 15 mostów na Warcie, Noteci i Odrze.
W Gorzowie Wlkp. 4. psap przejmuje cały kompleks przy ulicy Chopina. Wówczas organizacyjnie jednostka w latach 50-60-tych podlega bezpośredniemu dowództwu Śląskiemu OW. W czasie wojny miała wejść w skład tzw. Obwodu Frontu Polskiego Zjednoczonych Wojsk Układu Warszawskiego.
Jednostka dysponowała: parkiem przeprawowym NLP- 1, kutrem BMK- 1, samochodami oraz minami różnego typu.
W pewnym okresie funkcjonowania brygada była po zakończeniu wojny powrotem jako pułk, rozkazem Ministra Obrony Narodowej Nr 031/Org. z dnia 19 kwietnia 1957 r. 4. Pułk Saperów został przeformowany z dotychczasowego etatu Nr 13/68 na nowy etat Nr 13/80 o etatowym stanie osobowym 642 żołnierzy i 6 pracowników cywilnych, następne przeformowanie nastąpiło 7 lat później na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 0103/Org. z dnia 24 sierpnia 1964 r. 4. Pułk Saperów przeformowano z etatu Nr 13/80 na nowy etat Nr 13/115 o etatowym stanie osobowym 815 żołnierzy i 9 pracowników cywilnych.
Później nastąpiło znaczne rozbudowanie stanów osobowych jednostki i w roku 1966 powtórne przeformowanie w brygadę.
W terminie do dnia 28 lutego 1973 r. brygadę na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 069/Org. z dnia 8 listopada 1972 r. przeformowano z etatu Nr 33/006 na nowy etat Nr 33/034 o etatowym stanie osobowym 1647 żołnierzy i 20 pracowników cywilnych.
W latach 70-tych według „Planu mobilizacyjnego rozwinięcia Sił Zbrojnych PRL” – PM-72, brygada na wypadek mobilizacji wchodziła w skład mobilizowanej 2.Armii Wojska Polskiego, gdzie miała ona występować w składzie:
- Dowództwo 4. Łużyckiej Brygady Saperów
- 115., 133. i 157. Batalion Saperów
- 42. Batalion Inżynieryjno-Drogowy
- 43. Batalion Budowy Mostów
- 106. Batalion Minowania i Niszczeń
- 83. Kompania Maskowania
- 150. Kompania Rozpoznania Inżynieryjnego
- 71. Kompania Wydobywania i Oczyszczania Wody
- 163. Kompania Samochodowo-Transportowa
- 25. Kompania Medyczna
- 64. Park Przepraw
- Ruchomy Warsztat Naprawy Sprzętu Inżynieryjnego i Samochodów
- Pluton Chemiczny
- 34. Brygadowy Punkt Zaopatrzenia
- 42. Piekarnia Polowa
Oprócz tego brygada miała mobilizować jako samodzielną jednostkę 30. Batalion Maszyn Inżynieryjnych wchodzący w skład 2. Armii Wojska Polskiego.
W roku 1973 zmieniono nieco zadania mobilizacyjne brygady skreślając z jej zadań mobilizowanie 30. bminż oraz zmieniając nieco przechodzenie brygady na strukturę organizacyjną czasu „W”. Dodatkowo dodano zadanie polegające na tym że na bazie zalążków z 4. ŁBSap na czas „W” formowany miał być od nowa 4. Pułk Pontonowy jako jednostka Wojsk Frontu.
W roku 1996 zmieniono brygadzie nazwę wyróżniającą oprócz tego nakazano brygadzie dziedziczyć tradycje jednostek historycznych. Brygada dziedziczyła tradycje 4. Pułku Saperów (1921-29) i 4. Batalionu Saperów (1929-39).
W latach 90 tych stopniowo kadrowano pododdziały a 16 kwietnia 1998 r. odbyła się ostatnia przysięga. W związku z redukcją Polskich Sił Zbrojnych 14 i 16 kwietnia 1999 r. po raz ostatni obchodzono „Dni Sapera”. Rozformowanie Brygady nastąpiło 30 września 1999 roku.
Nowy sztandar podczas uroczystości
Sala tradycji 4. BSap
Brygada zasłużyła się licznymi akcjami dla mieszkańców Gorzowa, regionu i kraju. Oprócz akcji rozminowywania brała udział w akcjach przeciwpowodziowych. Po wojnie demontowali zniszczone przęsła gorzowskiego mostu nad Wartą, w 1971 r. ratowali mienie podczas pożaru gorzowskiej Roszarni a w 1973 r. wyburzali drogę betonową do Stilonu. Brygada za swoje zasługi otrzymała m.in. w 1968 r. złotą odznakę „Za udział w zwalczaniu powodzi” a w 1972 r. zajęła 1 miejsce w konkursie budowy mostów na szczeblu Wojska Polskiego.
Obecnie w budynkach koszarowych mieści się Sąd Rejonowy, Prokuratura Rejonowa i Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
Dawny budynek Sztabu brygady, obecnie WKU i hotel
Mimo rozformowania jednostki byli żołnierze zrzeszeni w Związku Żołnierzy Wojska Polskiego – Koło nr 1 im. 4. Nadwarciańskiej Brygady Saperów oraz Stowarzyszeniu Saperów Polskich organizują uroczystości dnia sapera (16 kwietnia) oraz święta brygady (8 września) spotykając się z byłą kadrą wojskową pod pomnikiem sapera mieszczącego się na terenie brygady, gdzie przypominają historię. Z kolei pamiątki po rozformowanej 4 brygadzie można obejrzeć w Sali Tradycji Gorzowskich jednostek wojskowych, mieszczącej się w Wojskowej Komendzie Uzupełnień w Gorzowie Wlkp.
Pomnik sapera
Budynki koszarowe brygady zaadaptowane dla uczelni PWSZ
POCZET DOWÓDCÓW
- płk Aleksander Swadkowski (1944 – 1945)
- płk Franciszek Ozierański (1945 – 1950)
- mjr Edward Kozłowski (1950 – 1950)
- mjr Wasyl Gonczarow (1950 – 1953)
- mjr Wiktor Boguszewski (1953 – 1956)
- ppłk Edward Kozłowski (1956 – 1963)
- ppłk Antoni Tymszan (1963 – 1964)
- płk Grzegorz Kołaczyk (1964 – 1966)
- płk Tadeusz Kozłowski (1966 – 1967)
- płk Tadeusz Bełza (1967 – 1973)
- płk Edmund Kubiak (1973 – 1975)
- płk Aleksander Ciupak (1975 – 1977)
- płk Eugeniusz Koblak (1977 – 1883)
- płk Mikołaj Rokosz (1983 – 1988)
- płk Stanisław Żuchowski (1988 - 1998)
- płk dypl. Henryk Żaba (1999 - 1999)
PODPORZĄDKOWANIE
Śląski Okręg Wojskowy
Tekst i zdj. Kpr. Marcin Kamiński ze Związku Żołnierzy Wojska Polskiego z Gorzowa Wlkp.
© Copyright by www.jednostki-wojskowe.pl Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i publikowanie w całości oraz w części bez zgody autora zabronione. Wszystkie teksty, artykuły, fotografie, oraz pozostałe materiały zamieszczone na stronie www.jednostki-wojskowe.pl objęte są prawami autorskimi.